بیش فعالی نوعی اختلال است که به آن اختلال کم توجهی و یا ADHD هم گفته می شود. مشخصه اصلی این اختلال رفتارهایی مانند بی توجهی و یا نقص توجه،تکانشگری و بیش فعالی است.بیش فعالی معمولا در کودکان ونوجوانان مشاهده می شود ولی ممکن است حتی در بزرگسالان هم این اختلال وجود داشته باشد.

بیش فعالی فقط به معنای فعالیت بیش از حد داشتن نیست زیرا درگذشته این تصور وجود داشت که ملاک تشخیص این نوع اختلال  فعالیت بیش از حد معمول است. علاوه بر بیش فعالی باید عوامل دیگری مانند کمبود توجه در فرد مورد نظر و رفتارهای تکانشی و… وجود داشته باشد که بر کارکردهای تحصیلی و اجتماعی و حتی فعالیت های خارج از مدرسه کودک هم تاثیر گذاشته باشد.تشخیص این نوع اختلال باید در سنین قبل از هفت سالگی باشد ولی معمولا در سنین بعد از هفت سالگی و با ورود کودک به محیط مدرسه  و بروز مشکلات برای کودک در مدرسه تشخیص داده می شود.

خصوصیات افراد مبتلا به ADHD:

این نوع اختلال بیش تر به دلیل نقص در تکامل سیتم عصبی است .ممکن است از نوزادی شروع شود و با علایمی مانند حساسیت به محرک هایی که در محیط وجود دارد همراه باشد.  نوزاد در برابر تغییراتی که در محیط مانند نور ،صدا ،دما و… رخ می دهد سریع واکنش نشان داده و ابراز ناراحتی می کند .گاهی اوقات شرایط برعکس می شود و نوزاد به صورت شل و وارفته می باشد و بیش تر اوقات خواب است و آهنگ رشد آهسته ای دارد.

در سنین مدرسه کودکان بیش فعال سریع به سوالات امتحان پاسخ می دهند وممکن بعد از اینکه به یکی دو سوال جواب دادند فعالیت خود را متوقف کنند.

این کودکان اصلا نمی توانند نوبت را رعایت کنند .اغلب می خواهند به جای همه جواب بدهند .در خانه نمی توانند ساکت باشند و ثبات هیجانی ندارند و به راحتی می توانند بخندند،گریه کنند و خلق و خو و اعمالشان غیرقابل پیش بینی است.

کودکان بیش فعال

کودکان بیش فعال در حفظ توجه خودشان برای انجام دادن کاری ناتوان هستند و همیشه در انجام تکالیفشان که نیازمند دقت و توجه است دچار مشکل می شوند .  تکالیف و تمریناتی را که به آن ها داده می شود را کامل انجام نمی دهند و از انجام دادن کارهایی که نیازمند تمرکز و دقت زیاد است فرار میکنند.وقتی با او صحبت میکنند توجه نمی کند و گوش نمی دهد.وسایلش را گم میکند. محرک های محیطی به آسانی حواسش را پرت میکند.نمی توانند سرجایشات بنشینند و برایش دشوار است که در کلاس بر روی صندلی بنشیند و به درس گوش فرا دهد که همین ویژگی در سنین نوجوانی باعث بی قراری ذهنی در فرد بیش فعال می شود.

این کودکان قبل از اینکه صحبت طرف مقابل تمام شود سریع و با عجله جواب می دهند و نمی توانند صبر کنند و زیاد صحبت میکنند و دائما در حرکت هستند و در زمینه های تحصیلی و یادگیری در مدرسه دچار مشکل اند و  اغلب معلمشان از وضعیت نامناسب تحصیلی آنها شکایت دارد.

کودک و بیش فعالی

آیا اختلال بیش فعالی در بزرگسالان هم وجود دارد؟

در گذشته معتقد بودند که اختلال بیش فعالی مختص کودکان است که تا نوجوانی برطرف می شود. اخیرا این نوع اختلال در بزرگسالان هم دیده شده است و متخصصین توانسته اند این بیماری را در افراد بزرگسال درمان کنند.

در افراد بزرگسال مبتلا به اختلال کم توجهی هم علایمی مانند کمبود توجه و رفتارهای تکانشگری دیده می شود.این گونه افراد در تمرکز کردن مشکل دارند ونمی توانند کارهای خود را به صورت دقیق سازماندهی و تکمیل کنند.اکثر آن ها رفتارهایی بدون توجه به نتیجه آن انجام میدهند.

همه مواردی که گفته شد باعث می شود که عزت نفس فرد بزگسال کاهش یابد و کارکردهای شغلی،اجتماعی و… در فرد تاثیر منفی داشته باشد. اثرات منفی می تواند خود عاملی باشد که سبب ایجاد عوامل ناراحت کننده مانند اختلال افسردگی در فرد بزرگسال شود.

والدین و کودک بیش فعال

این اختلال گذشته از آن که کودک را درگیر میکند و در توجه و تمرکز و انجام تکالیف مدرسه و خیلی از زمینه های دیگر مشکلات جدی به وجود می اورد باعث پریشانی ونگرانی والدین هم می شود.

بعضی وقت ها والدین دیگر نمی دانند که با کودکشان چگونه رفتار کنند.ممکن است والدین ندانندکه در هر زمان ومکان چگونه باید با فرزندشان رفتار کنند بنابراین علاوه بر فرا گرفتن مهارت های فرزند پروری باید انگیزه مثبت در خودتان ایجاد کنید که تعاملات سازنده ای را با فرزندتان داشته باشید.

با کودک بیش فعالم چگونه رفتار کنم؟

1.اولین نکته در رابطه با فرزندتان این است که به هیچ وجه با او جرو بحث نکنید.سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید زیرا با دعوا کردن به هیچ نتیجه ای نمی رسید و در نهایت منجر به برقراری رابطه ای نادرست می شود.

2.برخی از والدین همیشه نگران فرزندشان هستند و این نگرانی سبب می شود که کار ها و تکالیف کودکشان را انجام دهند با این تصور که فرزندشان کار کم تری برای انجام دادن داشته باشند دقت کنید که این کار بسیار اشتباه است و فرزند شما متکی و وابسته شده و در رسیدن به استقلال دچار مشکل می شود.بنابر این بگذارید تکالیفش را خودش انجام دهد و فقط شما بر کار او نظارت داشته باشید.

3.بهترین راه در کاهش بی نظمی و آشفتگی کودکتان استفاده از روش ستاره دهی است به این شکل که  قواعد و برنامه ریزی هایی را برای کودک در نظر بگیرید در ازای موفقیتش در هر کار به او یک ستاره بدهید و درنهایت بعد از جمع اوری تعداد مشخصی ستاره جایزه اصلی را ( از قبل با او در مورد اینکه جایزه اصلی چه باشد هماهنگ کرده باشید) به او بدهید.

4.وقتی فرزندتان برخلاف قوانین و مقررات وضع شده عمل کرد هرگز داد و بیداد نکنید خیلی قاطعانه و محکم تنبیهی را که قبلا در قبال انجام ندادن کارش در نظر گرفته اید و کودک از آن اطلاع دارد را اعمال کنید.

5.به کودکتان زمان دهید و به او کمک کنید که توانایی خود را شناسایی کند و آن را گسترش دهد وحمایت و کمک کردن به او را هرگز فراموش نکنید.

6.اگر بعد از اجرای یک راهبرد نتیجه مثبتی نگرفتید صبور باشید و نا امید نشوید کودکان بیش فعال باید بارها با پیامد کاری مواجه شوند تا از آن درس بگیرند و متوجه نواقص کار خود شوند.

7.تکنیک ها و کارهایی را که کودک باید انجام دهد را بر اساس اهمیتشان اولویت بندی کنید.

8.هیچ گاه از او نخواهید که همزمان چندین کار باهم انجام دهد.ابتدا به او یک کار بدهید و بعد از اینکه آن کا را تمام کرد به سراغ کار بعدی بروید.

9.هر کودکی ظرفیت و استعداد خاص خود را دارد به جای آنکه کارهایی را از او بخواهید که از انجام آن ناتوان است و توانایی انجام آن را ندارد کارهایی را به او بدهید انجام دهد که متناسب با ظرفیت و توانایی اش است.

10.کار کردن با کودکان بیش فعال به دلیل مشکل در تمرکز و رفتارهای تکانشی … دارند کاری سخت و مستلزم تلاش فراوان است بنابراین نامید نشوید تا به نتیجه برسید.

توجه داشته باشید که برای کار با فرزند بیش فعالتان باید از یک متخصص کمک بگیرید.

به کودک بیش فعال چگونه دستور بدهیم؟

1.دستورات باید حالت امری داشته باشد.

2.هرگز دستورات خود را به صورت سوالی بیان نکنید.

3.چندین دستور را با هم ندهید

4.دستوراتی را که می دهید باید متناسب با توانایی کودک باشد.

5.در هنگام دستور دادن سعی کنید هیچ گونه احساساتی را دخالت ندهید.

در مهمانی ها با کودک بیش فعالم خود چگونه رفتار کنم؟

1.قبل از رفتن به مهمانی شرایطی را که قرار است به وجود آید را شناسایی کنید و برای هر یک از موقعیت هایی که احساس می کنید در مهمانی پیش بیاید راه حلی برنامه ریزی کنید.

2.پس از شناسایی موقعیت ها، 3 تا 4 رفتار مثبتی را که انتظار دارید کودک در مهمانی انجام دهد را مشخص کنید وبه او کاملا توضیح دهید که در مقابل انجام هر یک از رفتار های مثبت یک ستاره دریافت خواهد کرد و در ازای تعداد مشخصی ستاره جایزه اصلی را به او می دهید.

3. رفتار های منفی که احتمال می دهید انجام دهد را مشخص کنید و به او بگویید که در صورت انجام دادن آنها با چه پیامد ها و تنبیهاتی مواجه خواهد شد.

4. و در آخر خیلی محترمانه مانع از دخالت دیگران در اجرای برنامه هایتان شوید.